ΠΡΟΣΗΜΕΙΩΣΗ ΥΠΟΘΗΚΗΣ & ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΧΕΣΗ, ΔΥΝΑΜΕΙ ΟΡΙΣΤΙΚΗΣ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ (άρθρο 724 Κ.Πολ.Δ.)
Δυνάμει του άρθρου 724 παρ. 1 ΚΠολΔ «Ο δανειστής μπορεί με βάση οριστική απόφαση, καθώς και με διαταγή πληρωμής χρηματικών απαιτήσεων να ζητήσει εγγραφή προσημείωσης υποθήκης και να επιβάλει συντηρητική κατάσχεση στα χέρια του οφειλέτη ή τρίτου για το ποσό που επιδικάζεται με την απόφαση ή ορίζεται ότι πρέπει να καταβληθεί με τη διαταγή πληρωμής». Ο νεωτερισμός που επέφερε ο ν. 4335/2015 (δυνάμει του οποίου τροποποιήθηκε το ως άνω άρθρο), είναι ότι προσέθεσε ως τίτλο για την εγγραφή προσημείωσης υποθήκης ή επιβολής συντηρητικής κατάσχεσης την οριστική δικαστική απόφαση επιπλέον, τόσο του τίτλου της διαταγής πληρωμής που προβλέπει και προέβλεπε η διάταξη και πριν την τροποποίηση της όσο και της δικαστικής απόφασης που διατάσσει την εγγραφή της προσημείωσης υποθήκης που προβλέπει το άρθ. 1274 ΑΚ και που το άρθ. 706 ΚΠολΔ την ρυθμίζει ως ασφαλιστικό μέτρο. Ενόψει του ότι η διαταγή πληρωμής δεν παρουσιάζει περισσότερα εχέγγυα ορθής κρίσης από την οριστική απόφαση που δέχθηκε την αγωγή και διέγνωσε την ισχύ της επικαλούμενης χρηματικής αξίωσης του δανειστή, αλλά απεναντίας υπάρχει υπεροχή της τελευταίας, κρίθηκε αναγκαία από τον νομοθέτη η εισαγωγή της υφιστάμενης ρύθμισης, με την οποία καθιερώνεται και η οριστική απόφαση ως τίτλος για την αυτοδύναμη εγγραφή προσημείωσης υποθήκης και για την επιβολή συντηρητικής κατάσχεσης. Από την παραπάνω διάταξη προκύπτει, ότι η διαταγή πληρωμής και πλέον και η οριστική απόφαση είναι τίτλος για την αυτοδύναμη εκ μέρους του δανειστή επιβολή και ασφαλιστικού μέτρου της συντηρητικής κατάσχεσης και την εγγραφή προσημείωσης υποθήκης, και μάλιστα αμέσως μόλις εκδοθεί, ακόμη και εάν δεν είναι προσωρινώς εκτελεστή, (αφού κάτι τέτοιο δεν απαιτείται κατά το άρθρο), δίχως καν να χρειάζεται η προηγούμενη επίδοσή της στον οφειλέτη (Μον.ΕφΛαρ 6/2019, ΕφΑΔΠολ 1 (2019) 87, ΕφΘεσ 2480/2017).
Το σημαντικό ερώτημα που γεννάται και μάλιστα εύλογα, εφόσον στο άρθρο 724 ΚΠολΔ γίνεται λόγος μόνο για «οριστική απόφαση» χωρίς περαιτέρω διευκρίνιση, είναι κατά πόσο ο νόμος δίνει στο δανειστή τη δυνατότητα να καταφύγει στα ανωτέρω εξασφαλιστικά μέτρα δυνάμει όχι μόνο καταψηφιστικής οριστικής απόφασης αλλά, περαιτέρω, και δυνάμει μιας αναγνωριστικής οριστικής απόφασης.
Κατά τη μάλλον κρατούσα στη θεωρία άποψη, η οριστική απόφαση που μπορεί να ενεργοποιήσει τη δυνατότητα επιβολής συντηρητικής κατάσχεσης και εγγραφής προσημείωσης υποθήκης, κατ’ άρθρ. 724 ΚΠολΔ, θα πρέπει, κατά τη νομική της φύση, να είναι καταψηφιστική, και όχι απλώς αναγνωριστική ή διαπλαστική (βλ. Δημ.Τσικρικά γνωμοδότηση σε Ε.ΠολΔ. 2018, Ιωάννη Ρόκα άρθρο-μελέτη σε ΕλλΔνη 2017(58). 1297-1303, Ι.Κατρά, παρατηρήσεις στην ΕφΘεσ 2480/2017,ΕλΔνη 2017, σελ. 1 742). Την άποψη δε αυτή φαίνεται να ενστερνίζεται και μέρος της νομολογίας (ΤρΕφΑΘ 2549/2019, ΤρΕφΑΘ 6451/2019, ΜΠρΑΘ 1295/2018). Υπέρ της ανωτέρω άποψης συνηγορεί η διατύπωση της εν λόγω διάταξης που σύμφωνα με το γράμμα της επιτρέπει την εγγραφή προσημειώσεων υποθήκης και την συντηρητική κατάσχεση «για το ποσό που επιδικάζεται με την απόφαση». Επίσης, στην αιτιολογική έκθεση του Ν. 4335/2015, όπου γίνεται αναφορά σε «οριστική και μη καταστάσα τελεσίδικη απόφαση» ως τίτλο αυτοδύναμης επιβολής συντηρητικής κατάσχεσης (ή εγγραφής προσημείωσης υποθήκης), κατ’ άρθρ. 724 ΚΠολΔ, κατά την άποψη αυτή, δεν εννοεί οποιαδήποτε απόφαση αλλά καταφάσκει αίτημα παροχής έννομης προστασίας, εννοώντας προφανώς την πρωτόδικη καταψηφιστική απόφαση.
Υποστηρίζεται όμως και η αντίθετη άποψη, σύμφωνα με την οποία, η οριστική απόφαση που εκδίδεται με πλήρη αιτιολογία για την ασφαλιστέα απαίτηση και συνεπώς παρέχει περισσότερα εχέγγυα ορθής κρίσης σε σχέση με την απόφαση ασφαλιστικών μέτρων (που αρκείται σε πιθανολόγηση), αποτελεί τίτλο για την εγγραφή προσημείωσης υποθήκης ή την επιβολή συντηρητικής κατάσχεσης, ακόμη και αν δεν είναι καταψηφιστική αλλά αναγνωριστική απλώς της ασφαλιστέας απαίτησης (βλ. Κράνης Δ. Αρμ.2020,2 και ο ίδιος σε Κεραμέα/Κονδύλη/Νίκα, 2020, άρθρο 724. σελ. 223). Αιτιολογείται δε η άποψη αυτή εκ του γεγονότος ότι στην αιτιολογική έκθεση του νόμου 4335/2015 αναφέρεται ότι η διαταγή πληρωμής «δεν παρουσιάζει περισσότερα εχέγγυα ορθής κρίσης από την οριστική απόφαση που δέχθηκε την αγωγή και διέγνωσε την ισχύ της επικαλούμενης χρηματικής αξίωσης του δανειστή», και συνεπώς υπό την έννοια μόνο της διάγνωσης γίνεται με την νέα ρύθμιση αναφορά σε οριστική απόφαση επιδικάζουσα την ασφαλιστέα απαίτηση. Άλλωστε για την εγγραφή υποθήκης (ΑΚ1263), όπως και για την τροπή της προσημείωσης σε υποθήκη (ΑΚ 1323 παρ.2) αρκεί τελεσίδικη αναγνωριστική απόφαση για την ασφαλιστέα απαίτηση. Σκοπός της διάταξης του άρθρ. 724 ΚΠολΔ, είναι να αποτραπεί, μέσω της απαγόρευσης διάθεσης (βλ. άρθρ. 715 § 1, 4 ΚΠολΔ), ο επικείμενος κίνδυνος αποξένωσης του οφειλέτη από περιουσιακά του στοιχεία προς το σκοπό ματαίωσης της ικανοποίησης του δανειστή. Εξάλλου, στην περίπτωση που η εν λόγω απόφαση δεν έχει κηρυχθεί προσωρινά εκτελεστή και, ως εκ τούτου, ο δανειστής δεν έχει δυνατότητα επίσπευσης αναγκαστικής εκτέλεσης, προκρίνεται ότι είναι επιβεβλημένη η διασφάλιση της μελλοντικής ικανοποίησης των απαιτήσεων του (όταν αποκτήσει εκτελεστό τίτλο) με την επιβολή συντηρητικής κατάσχεσης ή της εγγραφής προσημείωσης υποθήκης. Μάλιστα, η χορήγηση στο δανειστή του δικαιώματος εγγραφής προσημείωσης υποθήκης προς το σκοπό της διασφάλισης της προνομιακής ικανοποίησης των απαιτήσεων του σε μελλοντικό χρόνο είναι ανεξάρτητη από την ύπαρξη εκτελεστού τίτλου κατά του οφειλέτη. Κι αυτό γιατί, η ανυπαρξία εκτελεστού τίτλου μπορεί εμποδίζει μεν την ικανοποίηση, μέσω αναγκαστικής εκτέλεσης, της επίδικης απαίτησης, δεν εμποδίζει, όμως, την λήψη ασφαλιστικών μέτρων, όπως είναι η προσημείωση υποθήκης και η συντηρητική κατάσχεση (Εφ.Λαρ. 190/2020, ΜΕφΛαρ 6/2019,ΕφΑΔΠολ (2019). 87, ΕφΘεσ 2480/2017 ΕλλΔνη 2017.1737. ΜΕφΑθ 1033/2019 ΕφΑΔ 2020,399, ΜΕφΑΘ 2647/2018 ΝοΒ 2018,1658). Δηλαδή ο νομοθέτης αλλά και η πρόσφατη ως άνω εκτεθείσα νομολογία αποσυνδέουν την νέα ρύθμιση από την εκτελεστότητα της οριστικής απόφασης και συνεπώς, και από τον καταψηφιστικό χαρακτήρα της ως τίτλου κατά το άρθρο 724 ΚΠολΔ (Κράνης, ο.π. σελ.225).
Συμπερασματικά, η πρώτη άποψη υπέρ της καταψηφιστικής οριστικής απόφασης, φαίνεται να είναι η κρατούσα σε θεωρία και νομολογία με περαιτέρω αποτέλεσμα να γίνονται δύσκολα αποδεκτά από τα αρμόδια κτηματολογικά γραφεία και υποθηκοφυλακεία αιτήματα για εγγραφές προσημειώσεων δυνάμει αναγνωριστικών αποφάσεων. Ωστόσο και η δεύτερη άποψη υπέρ της αναγνωριστικής απόφασης φαίνεται να έχει θερμούς υποστηρικτές στη θεωρία και να κερδίζει ολοένα και περισσότερο νομολογιακό έδαφος.