ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΕΠΙ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 2121/1993 περί πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων, όποιος προβαίνει σε δημόσια εκτέλεση μουσικών έργων ή εγγραφή και μηχανική αναπαραγωγή και διάθεση στο κοινό ή μετάδοση σύγχρονα ή ασύγχονα, με ραδιοτηλεοπτικά μέσα είτε μέσω διαδικτύου με διαδραστικούς και μη τρόπους (π.χ. μουσική / βίντεο κατ’ απαίτηση, streaming, webcasting, podcasting κ.ά.) ή μετάφραση ή διασκευή ή εισαγωγή από το εξωτερικό αντιτύπων τους, οφείλει να έχει λάβει προηγουμένως την άδεια του πνευματικού δημιουργού και να αποδίδει υποχρεωτικά σε αυτόν εύλογη αμοιβή (συνήθως ποσοστιαία) για κάθε χρήση. Οφείλει δηλαδή να έχει συνάψει σύμβαση εκμετάλλευσης με τον δικαιούχο του δικαιώματος, ή τον διαχειριστή αυτού.

Επίσης, σύμφωνα με το αρ. 54 παρ. 1 Ν.2121/1993, «Οι δημιουργοί μπορούν να αναθέτουν σε οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης και προστασίας, που έχουν αποκλειστικά αυτόν το σκοπό, τη διαχείριση ή την προστασία ή τη διαχείριση και την προστασία του περιουσιακού τους δικαιώματος ή εξουσιών που απορρέουν από αυτό.» Κατά την παρ. 2 του ίδιου άρθρου, «Προκειμένου για δευτερεύουσα σύγχρονη, ακέραιη και αμετάβατη μετάδοση ραδιοτηλεοπτικών προγραμμάτων μέσω καλωδίων ή άλλων υλικών αγωγών, η συλλογική διαχείριση της σχετικής εξουσίας των δημιουργών είναι υποχρεωτική».

Δηλαδή, ο νομοθέτης σε ορισμένες περιπτώσεις, υποχρεώνει και τους δημιουργούς, των οποίων τα δικαιώματα υπόκεινται σε εκμετάλλευση, να συνάπτουν συμβάσεις ανάθεσης με Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης και Προστασίας. Αυτό συμβαίνει γιατί ο νομοθέτης κρίνει ότι είναι αδύνατον ο κάθε μεμονωμένος δημιουργός να παρακολουθήσει όλες τις περιπτώσεις χρήσης των έργων του ανά τον κόσμο ενώ η διαπραγματευτική ισχύς του ως μονάδας για την βέλτιστη εκμετάλλευση του έργου είναι εξαιρετικά ισχνή.

Η ίδρυση και λειτουργία των Οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης διέπεται από τις διατάξεις του Ν. 4481/2017. Λειτουργούν με άδεια του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού και εποπτεύονται από τον Οργανισμό Πνευματικής Ιδιοκτησίας.

να διαχειρίζονται τα δικαιώματα που τους έχουν ανατεθεί, να διαπραγματεύονται τους όρους χρήσης των έργων, να παρέχουν την άδεια χρήσης, να εισπράττουν την αμοιβή από τους χρήστες και να προβαίνουν στη διανομή των αμοιβών στους δικαιούχους με τους οποίους έχουν, κατά τα ανωτέρω, συνάψει σύμβαση ανάθεσης. Επίσης να προστατεύουν με κάθε διοικητική ή δικαστική ή εξώδικη ενέργεια τα δικαιώματα που διαχειρίζονται.

Οι βασικές αρμοδιότητες των Οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης είναι: α) να διαχειρίζονται τα δικαιώματα που τους έχουν ανατεθεί, β) να διαπραγματεύονται τους όρους χρήσης των έργων, γ) να παρέχουν την άδεια χρήσης, δ) να εισπράττουν την αμοιβή από τους χρήστες και ε) να προβαίνουν στη διανομή των αμοιβών στους δικαιούχους με τους οποίους έχουν, κατά τα ανωτέρω, συνάψει σύμβαση ανάθεσης. Επίσης να προστατεύουν με κάθε διοικητική ή δικαστική ή εξώδικη ενέργεια τα δικαιώματα που διαχειρίζονται.

Στην Ελλάδα, στον τομέα της υποχρεωτικής συλλογικής διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων επί των μουσικών έργων, δραστηριοποιούνται οι εξής μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί:

• Όσον αφορά τα δικαιώματα των δημιουργών (συνθετών και στιχουργών), η Αυτοδιαχείρηση (AUTODIA) και η Ένωση Δικαιούχων Έργων Μουσικής (ΕΔΕΜ).
• Όσον αφορά τα συγγενικά δικαιώματα (μουσικών, τραγουδιστών και παραγωγών) ο ενιαίος μη κερδοσκοπικός οργανισμός GEA (GRAMMO, ΕΡΑΤΩ, ΑΠΟΛΛΩΝ).

Στην πράξη, κάθε ιδιοκτήτης κέντρου διασκέδασης ή ραδιοτηλεοπτικός παραγωγός ή κάθε τρίτος που χρησιμοποιεί μουσικά έργα για κάθε χρήση πέραν της ιδιωτικής, οφείλει να συνάπτει με τους ανωτέρω οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης (έναν για κάθε κατηγορία δικαιωμάτων) σύμβαση εκμετάλλευσης και να αποδίδει ποσοστιαία αμοιβή, η οποία συμφωνείται ελεύθερα από τα μέρη. Ανάλογα με τον οργανισμό τον οποίο θα επιλέξει να συμβληθεί, θα έχει δικαίωμα εκμετάλλευσης και σε συγκεκριμένο ρεπερτόριο, το οποίο του γνωστοποιείται εκ των προτέρων. Ο εκάστοτε οργανισμός συλλέγει τις εισπραττόμενες αμοιβές και στη συνέχεια τις αποδίδει περιοδικά στους δικαιούχους.

Τέλος, σημειώνεται ότι η μη τήρηση των νομίμων διαδικασιών περί αδειών ανάθεσης και εκμετάλλευσης, επισύρει για τους παραβάτες αστικές, ποινικές και διοικητικές κυρώσεις, κατά τις διατάξεις των Ν. 2121/1993 και Ν. 4481/2017.